.
Uit de voordrachten GA 34 GA 52 GA 53 GA 54 GA 55 GA 56 GA 57 GA 58 GA 59 nam ik de uitspraken van Rudolf Steiner over het fysieke lichaam. Omdat Steiner bij zijn uitleg van de dingen vaak ‘het ene op het andere betrekt’, in ‘tegenstellingen’ de verschillen probeert duidelijk te maken waardoor het ‘wezenlijke’ eruit springt, voegde ik de uitspraken uit GA 34; GA 52; GA 53; GA 54; GA 55; GA 56; GA 57; GA 58; GA 59 over het fysieke lichaam samen met die over etherlijf.
In het onderstaande artikel gebeurt dit nu voor het astraallijf.
Steiner gebruikt steeds bepaalde gevoelswoorden waarvan het astraallijf ‘drager’ is.
Die woorden vind je hier verder uitgewerkt doordat er verschillende vertalingen van zijn gegeven.
Wo und wie findet man den Geist?
Waar en hoe vind je de gerest?
Voordracht 1, Berlijn 15 oktober 1908
Blz. 16
Den physischen Leib hat der Mensch mit allen Wesen der physischen Welt gemeinsam. Der Ätherleib ist zunächst rein logisch in folgender Form zu erkennen. Nehmen wir einen Bergkristall, so bleibt die Form erhalten, bis sie von außen zerstört wird. Das ist das Wesentliche des Minerals. So ist es nicht bei Pflanze, Tier und Mensch. Wir haben wohl dieselben Stoffe im Menschen, aber diese sind hier so kompliziert zusammengesetzt, daß der menschliche Leib sofort auseinanderfallen würde, wenn er nicht einen Kämpfer gegen den Zerfall des physischen Leibes in sich trüge: das ist der Äther- oder Lebensleib. Ist der Ätherleib draußen, wie nach dem Tode, dann erst zerfällt der physische Leib. Was aber zwischen Geburt und Tod den Zerfall verhindert, das ist der Äther- oder Lebensleib. Ihn hat der Mensch mit Pflanze und Tier gemeinsam, den astralischen Leib nur mit dem Tiere. Hier bei dem Astralleib kommen wir schon zu immer feineren geistigen Gliedern, wir kommen schon ins Seelische.
Het fysieke lichaam heeft de mens met alle wezens van de fysieke wereld gemeenschappelijk. Het etherlijf is in een eerste instantie puur logisch te begrijpen op de volgende maner. Als we een bergkristal hebben,. blijft de vorm intact, tot die van buitenaf kapot gemaakt wordt. Dat is het wezenlijke van het mineraal. Dat is niet zo bij plant, dier en mens. We vinden in de mens wel dezelfde stoffen, maar die zijn hier zo gecompliceerd in samenhang, dat het menselijk lichaam direct uiteen zou vallen, wanneer hij niet een strijder tegen dat uiteen vallen in zich mee zou dragen: dat is het ether- of levenslijf. Als het etherlijf erbuiten is, zoals na de dood, dan pas valt het fysieke lichaam uiteen. Wat tussen de geboorte en de dood dit uit elkaar vallen verhindert, dat is het ether- of levenslijf. Dat heeft de mens met plant en dier gemeenschappelijk, het astraallijf alleen met het dier. Hier bij het astraallijf komen we dus bij steeds fijnere geestelijke wezensdelen, we komen hier in wat bij de ziel hoort.
Denken wir, wir haben einen Menschen vor uns stehen, so haben wir zunächst den physischen Leib, insofern man ihn physisch sehen kann. Aber wir haben auch den Ätherleib, den Kämpfer gegen den Zerfall. Das ist aber noch nicht das Ganze des Menschen. Schon der primitivste Mensch weiß, daß Freude und Leid, Lust und Schmerz in ihm leben. Der Träger von alledem, was da abläuft im Innern, wird von uns astralischer Leib genannt.
Als we een mens voor ons hebben staan, dan hebben we voor zover we hem kunnen zien, het fysieke lichaam voor ons. Maar we hebben ook nog een etherlijf, de strijder tegen het uiteenvallen. Dat is echter nog niet de totale mens. De meest simpele mens weet al dat vreugde en verdriet, lust en pijn in hem aanwezig zijn. De drager van alles wat in het innerlijk van de mens zich afspeelt, is het astraallijf.
GA 57/16
Niet vertaald
Voordracht 5, Berlijn 14 november 1908
Bibel und Weisheit II
Bijbel en wijsheid ll
Blz. 123
Wir werden es in den verschiedenen Stellen immer wieder hervorzuheben haben, daß der Mensch besteht aus den verschiedenen Gliedern seiner Wesenheit, daß wir in dem, was wir den physischen Leib nennen, nur einen Teil des Menschen vor uns haben, daß wir außer diesem höhere Glieder haben, die übersinnlich sind, die die eigentlichen Grundlagen, die schöpferischen Prinzipien sind. Wir müssen hinzufügen dem physischen Leib den Äther- oder Lebensleib, dann den Astralleib
We zullen het op verschillende plaatsen steeds weer moeten zeggen dat de mens in zijn wezen uit verschillende delen bestaat en dat wij in wat we het fysieke lichaam noemen, maar een deel van de mens voor ons hebben; dat we hiernaast hogere wezensdelen hebben die bovenzintuiglijk zijn, die de eigenlijke basis, de scheppende principes zijn. We moeten bij het fysieke lichaam het ether- of levenslijf voegen, en het astraallijf.
Den physischen Leib hat der Mensch gemeinschaftlich mit den scheinbar leblosen Wesen, mit den Mineralien, den Ätherleib mit den Pflanzen und allen lebendigen Wesen, den Astralleib mit den tierischen Wesen, mit dem, was Leidenschaften und Begierden haben kann
Het fysieke lichaam heeft de mens samen met de schijnbaar levenloze natuur, met de mineralen; het etherlijf met de planten en alle levende wezens, het astraallijf met de dierlijke wezens, met dat wat hartstochten en begeertes kan hebben.
GA 57/123
Niet vertaald Voordracht 7, Berlijn 17 december 1908
Ernährungsfragen im Lichte der Geisteswissenschaft
Voedingsvraagstukken in het licht van de geesteswetenschappen
Blz. 173
Wir müssen uns wieder über die vielgliedrige menschliche Wesenheit klarwerden. Für den Geistesforscher ist der Mensch nicht nur das physische Wesen, das man mit Augen sehen, mit Händen greifen kann, sondern dieser physische Leib ist nur ein Teil der menschlichen Wesenheit. Dieser physische Leib besteht allerdings aus denselben chemischen Stoffen, die in der Natur ausgebreitet sind. Aber die menschliche Natur hat höhere Glieder. Schon der nächste Teil der menschlichen Wesenheit ist übersinnlich, hat eine höhere Realität als der physische Leib. Er liegt dem physischen Leib zugrunde, er ist durch das ganze Leben hindurch ein Kämpfer gegen den Zerfall des physischen Leibes. In dem Augenblick, wo der Mensch durch die Pforte des Todesschreitet, ist der physische Leib nur seinen eigenen Gesetzen unterworfen und zerfällt. Im Leben kämpft der Lebensleib gegen den Zerfall. Er gibt den Stoffen und Kräften andere Richtungen, andere Zusammenhänge als sie haben würden, wenn sie nur sich selber folgten. Für das hellseherische Bewußtsein ist dieser Leib ebenso sichtbar wie der physische Leib für das Auge. Diesen Lebensleib oder Ätherleib hat der Mensch mit der Pflanze gemeinsam.
Maar de menselijke natuur heeft hogere wezensdelen. Het volgende wezensdeel is al bovenzintuiglijk, is van een hogere realiteit dan het fysieke lichaam. Het ligt aan het fysieke lichaam ten grondslag, gedurende het hele leven is het een strijder tegen het uiteenvallen van het fysieke lichaam. Op het ogenblik waarop de mens door de poort van de dood gaat, wordt het fysieke lichaam aan zijn eigen wetten onderworpen en valt uiteen. In het leven strijdt het etherlijf tegen dit verval. Het geeft aan de stoffen en krachten andere richtingen, andere samenhangen dan ze zouden hebben, als ze hun eigen weg zouden gaan. Voor het helderziende bewustzijn is dit lijf net zo zichtbaar als het fysieke lichaam voor het oog. Dit levenslijf of etherlijf heeft de mens gemeenschappelijk met de planten. We moeten weer duidelijkheid krijgen over de vierledige mens. Voor degene die de geest zoekt, is de mens niet alleen maar het fysieke wezen dat je met je ogen kan zien, met je handen kan beetpakken, maar dit fysieke lichaam is maar een deel van het menselijk wezen. Dit fysieke lichaam bestaat in eerste instantie uit chemische stoffen die ook in de natuur te vinden zijn.
Blz. 174/175
Wir wissen aus anderen Vorträgen, daß der Mensch noch ein drittes Glied seiner Wesenheit hat, den astralischen Leib. Wie ist er? Er ist der Träger von Lust und Leid, Begierden, Trieben und Leidenschaften, von alledem, was wir unser inneres Seelenleben nennen. Alles das hat seinen Sitz im astralischen Leib. Er ist geistig wahrnehmbar, wie der physische Leib für das physische Bewußtsein. Diesen astralischen Leib hat der Mensch mit den Tieren gemeinsam.
We weten dat de mens nog een derde wezensdeel heeft, het astrale lijf. Het is de drager van lust en leed, begeerten, driften en hartstochten, van alles wat we ons innerlijke gevoelsleven noemen. Dat zit allemaal in het astraallijf. Het is bovenzintuiglijk waarneembaar, zoals het fysieke lichaam voor het fysieke bewustzijn. Dit astraallijf heeft de mens met de dieren gemeenschappelijk.
Dieser physische Leib könnte in sich nicht die Glieder haben, die der Nahrung, der Fortpflanzung, die dem Leben überhaupt dienen, wenn er nicht den Ätherleib hätte. Alle Organe, die zur Ernährung und Fortpflanzung dienen, die Drüsen und so weiter, sind der äußere Ausdruck des Ätherleibes. Sie sind das, was der Ätherleib am physischen Leibe baut.
Dit fysieke lichaam zou niet die delen in zich kunnen hebben die dienstbaar zijn aan de voeding, de voortplanting, aan het leven in het algemeen, als het niet een etherlijf zou hebben. Alle organen die de voeding en voortplanting dienen, de klieren enz. zijn de uiterlijke uitdrukking van het etherlijf. Dat bouwt het etherlijf in het fysieke lichaam op.
Rein physisch sind die Sinnesorgane; die Drüsen sind der Ausdruck für den Ätherleib. Unter anderem ist im physischen Leibe das Nervensystem der Ausdruck des astralischen Leibes. Hier ist der astralische Leib der Akteur, der Aufbauer. Wir können uns vorstellen, gerade wie eine Uhr oder eine Maschine von einem Uhrmacher oder von einem Maschinenbauer auf gebaut sind, so sind es die Nerven von dem astralischen Leibe
De zintuigorganen zijn puur fysiek; de klieren zijn de uitdrukking voor het etherlijf. Onder andere is in het fysieke lichaam het zenuwsysteem de uitdrukking van het astrale lijf. Hier is het astrale lijf actief, hier bouw het iets op. We kunnen ons voorstellen hoe een horloge of een machine door een horlogemaker of een machinebouwer gefabriceerd zijn, en op deze manier zijn de zenuwen dat door het astrale lijf.
Das Sonnenlicht und der menschliche astralische Leib sind in gewisser Weise zwei entgegengesetzte Dinge. Für den, der mit hellseherischem Bewußtsein des Menschen astralischen Leib kennenlernt, für den ist der astralische Leib ein inneres Licht, das geistiger Art ist, für das äußere Auge unsichtbar. Ein geistiger Lichtleib ist dieser astralische Leib. Er ist der Gegensatz zu dem äußeren, äußerlich leuchtenden Licht. Denken Sie sich einmal das Sonnenlicht immer schwächer werdend, bis es erlischt, und lassen Sie es jetzt noch weiter nach der anderen Seite gehen, lassen Sie es negativ werden, so haben Sie inneres Licht. Und dieses innere Licht hat die entgegengesetzte Aufgabe als das äußere Licht, das aus anorganischen Stoffen den pflanzlichen Leib aufbauen soll. Das innere Licht, das die partielle Zerstörung einleitet, durch die allein Bewußtsein möglich ist, bringt den Menschen zu einer höheren Stufe, als die Pflanze sie einnimmt, dadurch, daß der Prozeß der Pflanzen in einen entgegengesetzten verwandelt wird. So steht der Mensch durch sein inneres Licht in einem gewissen Gegensatz zur Pflanze.
Het zonlicht en het menselijke astrale lijf zijn op een bepaalde manier twee tegenstrijdige dingen. Voor wie met een helderziend bewustzijn het menselijke astrale lijf leert kennen, is het astrale lijf een innerlijk licht, van een geestelijke soort, voor het uiterlijk oog onzichtbaar. Dit astrale lijf is een geestelijk lichtlijf. Het is het tegendeel van het uiterlijke, buiten stralende licht. Probeer eens zo te denken dat het zonlicht steeds zwakker wordt, tot het uitdooft en laat het dan nog verder weg naar de andere kant gaan, laat het negatief worden; dan heb je innerlijk licht. En dit licht heeft de tegenovergestelde opdracht van het uiterlijke licht, dat uit anorganische stoffen het plantenlichaam moet opbouwen. Het innerlijke licht dat de gedeeltelijke afbraak inleidt en waardoor er alleen bewustzijn mogelijk is, brengt de mens op een hoger niveau dan de plant, omdat het plantenproces in een tegendeel verkeerd wordt. Op die manier staat de mens door zijn innerlijk licht op een bepaalde manier tegenover de plant.
Al dikwijls kon ik erop wijzen dat Steiner zijn onderwerpen telkens van een andere kant belicht, waardoor wij als lezers er weer nieuwe gezichtspunten bij krijgen. Enerzijds is het astrale te verbinden met de meer naar de lichamelijk-levende neigende kant in de mens, anderzijds naar de kant van het bewustzijn, waarmee we de dingen leren kennen. In dat leren kennen gaat ons a.h.w. ‘een licht’ op. fysiek hebben we daarvoor de zenuwen en de hersenen nodig. Het hoeft dus niet te verbazen dat Steiner de fysieke uitdrukking van het astrale als de zenuwen bestempelt, in sterkere mate gezegd:
Blz. 178
Das Geistige des Lichtes arbeitet in uns innerlich am Aufbau unseres Nervensystems. Het geestelijke van het licht werkt in ons innerlijk aan de opbouw van ons zenuwsysteem.
GA 57/175-178
Niet vertaald Voordracht 11, Berlijn 18 februari 1909
Die unsichtbaren Glieder der Menschennatur und das praktische Leben
De onzichtbare wezensdelen van de mens en het praktische leven
Blz. 269 Man kann durchaus sagen, der Menschenleib ist ein komplizierter Mechanismus, wenn man Physisches und Chemisches mit in das Mechanistische hineinbeziehen will. Aber wie hinter jeder Maschine ein Erbauer und Erhalter stehen muß, so auch hier, und das ist der Äther- oder Lebensleib, der ein treuer Kämpfer ist gegen den Verfall. Erst im Tode trennt er sich vom physischen Leibe, und dann folgt der physische Leib als Leichnam seinen physischen Gesetzen. Aber dann ist er eben auch Leichnam. Der Ätherleib ist eine sicherere Realität als der bloße physische Leib. Verfolgen wir den Menschen nun weiter, so kommen wir zu einem anderen Gliede seiner Wesenheit, das jeder Mensch sich schon klarmachen könnte, wenn er sich sagte: Vor mir steht ein Mensch, physischer Leib und Ätherleib. Wäre nun
Je kan goed zeggen dat het mensenlichaam een gecompliceerd mechanisme is, wanneer je wat fysisch en chemisch is bij dat mechanistische wil betrekken. Maar zoals achter iedere machine een constructeur en een onderhoudsmonteur moet staan, zo ook hier en dat is het ether- of levenslijf dat een trouwe strijder is tegen het verval. Pas met de dood maakt het zich los van het fysieke lichaam en dan volgt dit als lijk zijn fysische wetten. Dan is het dus ook een lijk. Het etherlijf is een werkelijkheid die zekerder is dan alleen het fysieke lichaam. Als we de mens nu verder volgen, dan komen we bij een ander wezensdeel dat iedere mens kan kennen als hij zou zeggen: er staat een mens voor me, fysiek lichaam en etherlijf. Als het nu zo was
Blz. 270
in diesem Menschen nichts anderes enthalten, als was von außen gesehen werden kann, was die Physiologie und so weiter uns erschließt? Oh, es ist noch etwas anderes da, etwas ganz anderes: die Summe von Gefühlen, Empfindungen, Begierden und Wünschen, Schmerzen und Leiden, Trieben und Leidenschaften. Alles dies macht den astralischen Leib aus. Nun könnte man sagen: Man kann sich doch nicht denken, daß diese Dinge eine abgeschlossene Realität bilden. – Aber der Geisteswissenschaftler kann das feststellen durch die Gabe des Hellsehens. Es ist da der Astralleib ebenso, wie das Physische da ist. Aber der gesunde Menschenverstand könnte sich auch so schon sagen, daß so etwas wie ein astralischer Leib da sein muß. Warum könnte man sich das sagen? Ich will Ihnen ein Beispiel geben, wo sozusagen mit Händen zu greifen ist, wie der astralische Leib eigentlich arbeitet. Es gibt Menschen, die sagen: Wenn der Mensch die physische Welt betritt, so ist er noch nicht so ausgebildet wie später.
dat er niets anders in deze mens aanwezig zou zijn dan wat van buitenaf te zien is, wat de fysiologie enzovoort ons onthult? Maar er is nog iets, iets heel anders: de som van gevoelens, sensaties, begeerten en verlangens, pijn en lijden, driften en passies. Dit alles vormt het astrale lichaam. Nu zou je kunnen zeggen: je kunt je toch niet voorstellen dat deze dingen een op zichzelf staande werkelijkheid vormen. – Maar de geesteswetenschapper kan dit vaststellen door de gave van helderziendheid. Het astrale lichaam is er net zoals het fysieke er is. Maar het gezond verstand zou ook kunnen zeggen dat er zoiets als een astraallijf moet zijn. Waarom zou u dat kunnen zeggen? Ik wil u een voorbeeld geven waaruit je a.h.w. vanzelf kunt begrijpen hoe het astrale lijf eigenlijk werkt. Er zijn mensen die zeggen: als een mens de fysieke wereld betreedt, is hij nog niet volledig ontwikkeld zoals later.
Die äußere Wissenschaft kann feststellen, daß zwar die Sinne und die dazugehörenden Nervenorgane im Gehirn vorhanden sind, daß aber alles das, was die einzelnen Sinnesorgane im Gehirn verbindet, sich verhältnismäßig erst spät ausbildet. Man kann förmlich verfolgen, wie sich die Verbindungsstränge von der Gehörs- zur Gesichtssphäre erst ausbilden, die Nervenbahnen, die den Menschen erst zum Denker machen. Also – schließt der Materialist — sieht man, wie die inneren Teile sich allmählich entwickeln und dann erst im Menschen aufblitzen lassen die Welt von Empfindungen, Vorstellungen, Leiden, Freuden, Gedankenkomplexe und so weiter.-Stellen wir einmal vor unser Nachdenken hin diesen Gang der Entwickelung des menschlichen Gehirns. Die komplizierten Gedankengänge, welche die Welträtsel lösen, werden allmählich ausgebildet. Stellen wir das vor unser Nachdenken hin. Sind
De alledaagse wetenschap kan vaststellen dat weliswaar de zintuigen en de bijbehorende zenuworganen in de hersenen aanwezig zijn, maar dat alles wat de individuele zintuigen in de hersenen verbindt, zich pas relatief laat ontwikkelt. Je kunt letterlijk volgen hoe de verbindende strengen van de auditieve naar de visuele sfeer zich het eerst ontwikkelen, en de zenuwbanen die de mens pas tot denker maken. Dus – concludeert de materialist – je ziet hoe de innerlijke delen zich geleidelijk ontwikkelen en dan pas in de mensen laten opvlammen de wereld van sensaties, ideeën, lijden, vreugde, gedachtecomplexen, enz. Laten we zo eens nadenken over deze gang van de ontwikkeling van het menselijk brein. De ingewikkelde gedachtegangen die de mysteries van de wereld oplossen, worden geleidelijk gevormd.
Blz. 271
wir imstande, das, was sich da herausbildet, einen bloßen Mechanismus zu nennen, der sich selber aufbaut? Man kann ebenso den Wunderbau bewundern, wie bei einer Uhr. Aber der wäre ein Tor, der glauben wollte, die Uhr sei von selbst geworden. Wer etwas kann, kann auch nur wieder ausbilden, was er kann. Einer, der die Sekunden, Minuten, die Gesetze der Uhr in sich gehabt hat, der hat sie erst zusammengefügt; einer hat vorausgedacht, was wir zuletzt nachdenken. Ist nichts da, was diese Verbindungsfäden im Gehirn so zusammenfügt, daß Sie zuletzt ein Denker werden? Ich meine, ein gesundes Denken müßte einsehen, daß für das, was da sich ausbildet, ein Baumeister da sein muß, der die Fäden zusammenfügt, damit Sie dann ein Denker werden können. Wir sind nur uns und unserm gesunden Menschenverstand treu, wenn wir sagen, ein astralischer Leib muß aufgebaut haben das physische Gehirn.
Kunnen we, wat daar vorm krijgt, louter een zelfconstruerend mechanisme noemen? Je kunt ook de prachtige constructie bewonderen, zoals die van een klok. Maar hij zou een dwaas zijn die zou geloven dat de klok zichzelf had gemaakt. Als je iets kan, kan je alleen maar doen wat je kan. Iemand die de seconden, minuten, de wetten van de klok kende, zette die pas in elkaar; iemand heeft vooruit bedacht waar we nu over nadenken. Is er niet iets dat deze verbindingsdraden in de hersenen zo aan elkaar knoopt dat je uiteindelijk een denker wordt? Ik bedoel, gezond denken zou moeten beseffen dat er een bouwmeester moet zijn voor wat daar wordt ontwikkeld, die de draden met elkaar verbindt, zodat je vervolgens een denker kan worden. We zijn alleen trouw aan onszelf en ons gezond verstand als we zeggen dat een astraallijf het fysieke brein moet hebben opgebouwd.
Blz. 271
In den ersten Wochen und Monaten und Jahren des Kindes baut der astralische Leib erst das Werkzeug auf, das imstande ist, später die Welträtsel zu lösen. Wer das nicht glaubt, handelt ebenso wie der, der eine Maschine gebrauchen will, aber leugnet, daß ein Konstrukteur da war, der sie gebaut hat. Es wird schon die Zeit kommen, wo wiederum gesundes Urteilen in den Menschen waltet, wo sie sich sagen, daß zuerst der geistige Baumeister da sein muß, wenn etwas werden soll. Vor des Menschen Geburt ist er schon da, dieser Baumeister. Das dritte Glied des Menschen ist dieser astralische Leib, das, was wieder dem Materiellen zugrunde liegt.
In de eerste weken, maanden en jaren van het kind bouwt het astrale lijf het gereedschap op dat in staat is om later de mysteries van de wereld op te lossen. Wie dat niet gelooft, doet net als iemand die een machine wil gebruiken maar ontkent dat er een ontwerper was die deze heeft gebouwd. De tijd zal wel komen dat de mensen weer gezonde oordelen krijgen waarin ze tegen zichzelf zeggen dat er eerst een bouwmeester moet zijn die de dingen uitdenkt, voor er iets tot stand komt. Voordat de mens wordt geboren, bestaat deze bouwmeester al. Het derde wezensdeel van de mens is dit astrale lijf dat ook weer ten grondslag ligt aan het stoffelijke.
GA 57/271
Niet vertaald
Den physischen Leib hat der Mensch gemeinsam mit allen Mineralien, den Ätherleib mit allen Pflanzen, den Astralleib mit den Tieren.
Het fysieke lichaam heeft de mens gemeenschappelijk met alle mineralen, het etherlijf met alle planten,. het astraallijf met alle dieren.
GA 57/274
Niet vertaald
Voordracht 12, Berlijn 4 maart 1909
Das Geheimnis der menschlichen Temperamente
Het geheim van de temperamenten
Blz. 285
Wir kennen den Mensch als eine viergliedrige Wesenheit. Zuerst kommt der physische Leib in Betracht, den der Mensch gemeinsam hat mit der mineralischen Welt. Als erstes übersinnliches Glied erhält er den Ätherleib eingegliedert, der,das ganze Leben hindurch mit dem physischen Leib vereinigt bleibt; nur im Tode tritt eine Trennung der beiden ein. Als drittes Glied folgt der Astralleib, der Träger von Instinkten, Trieben, Leidenschaften, Begierden und von all dem, was an Empfindungen und Vorstellungen auf- und abwogt.
We kennen de mens als een vierledig wezen. Eerst komt het fysieke lichaam dat de mens gemeenschappelijk heeft met de minerale wereld. Als eerste bovenzintuiglijk wezensdeel krijgt hij er het etherlijf bij dat het hele leven lang samenblijft met het fysieke lichaam; alleen bij de dood worden ze van elkaar afgezonderd. Als derde wezensdeel volgt het astraallijf, de drager van instincten, driften, hartstochten, begeertes en van alles wat er aan gevoelens en voorstellingen opwelt en wegebt
. GA 57/285 Vertaald
.
Algemene menskunde: voordracht 1 – over het astraallijf
Algemene menskunde: voordracht 1 – alle artikelen
Algemene menskunde: alle artikelen
Rudolf Steiner: alle artikelen op deze blog
Menskunde en pedagogie: alle artikelen
.
2854
.
.
VRIJESCHOOL 