.
HET FYSIEKE LICHAAM
.
In zijn pedagogische voordrachten roept Steiner veelvuldig op om ‘menskunde’ te studeren. Dat is immers voor zijn pedagogie – zijn onderwijsmethode – de basis.
‘Studeren’ is misleidend, want het gaat niet alleen om ‘kennis opdoen’, het gaat om veel meer: om een diep doorgronden wat de mens en vooral het opgroeiende kind voor wezen is.
Hij doet daar veel mededelingen over vanuit zijn geesteswetenschappelijk perspectief en we weten dat de meesten van ons dat niet op deze manier hebben. We zijn dus aangewezen op deze mededelingen en moeten er een persoonlijke verbinding mee krijgen.
Door deze mededelingen kan ons inzicht aanzienlijk worden verdiept.
In onderstaand artikel vind je deze mededelingen over een van de wezensdelen die Steiner aan de mens waarneemt en wat voor ons het makkelijkste wezensdeel is omdat we er veel zelf van kunnen waarnemen: het fysieke lichaam.
In dit artikel heb ik al enige opmerkingen van Steiner daarover gegeven.
Nu volgen zijn gezichtspunten uit andere voordrachten.
In 1904 verschijnt zijn boek ‘Theosofie’ waarin voor het eerst in zijn werken en voordrachten uitvoerig wordt stilgestaan bij het wezen mens.
Hij schrijft dan ook artikelen in het tijdschrijft ‘Luzifer-Gnosis’ GA 34. In het artikel ‘Die Aura des Menschen’ [de aura van de mens] staat ongeveer hetzelfde als in Theosofie:
Von der Aura des Menschen: Dieser Aufsatz stimmt in großen Teilen wörtlich überein mit dem Kapitel «Von den Gedankenformen und der menschlichen Aura» in dem ebenfalls 1904 erschienenen Buch Rudolf Steiners «Theosophie, Einführung in übersinnliche Welterkenntnis und Menschenbestimmung», GA Bibl.-Nr. 9. GA 34 blz.631
.
In zijn voordrachten heeft Steiner veelvuldig gesproken over de wezensdelen van de mens.
Telkens heeft hij ons voorgehouden dat we, wanneer we iets van een onderwerp willen begrijpen, dit van allerlei kanten moeten benaderen. Dat we veel kunnen leren van het in-tegenstellingen-denken; dat we niet moeten definiëren – dat is de dood in de pot – maar moeten karakteriseren.
Wat ik hier nu doe, is in wezen in strijd met die aanwijzingen: ik heb a.h.w. ‘definitie-achtig’ Steiners karakteriseringen opgesomd.
Maar Steiner gaf ook veelvuldig aan dat wat hij geesteswetenschap noemt, net zo exact wil beschrijven als de natuurwetenschap haar onderwerpen beschrijft.
Wat ik nu doe met ‘het fysieke lichaam’ is, benadrukken wat Steiner daar precies mee bedoelt.
Door zijn vele karakteriseringen ontvouwt zich toch a.h.w. een uitgebreide, genuanceerde definitie. En die (of dat) hebben we nodig wanneer we zo precies mogelijk over de wezensdelen willen spreken.
GA 34
Lucifer-Gnosis
Lucifer-Gnosis
Von der Aura des Menschen
Over de aura van de mens
Blz. 113
Es ist doch klar, daß nur ein Teil des Menschen für das
äußere Auge sichtbar ist. Es ist der Teil, den man als physischen Leib bezeichnet. Dieser physische Leib besteht aus solchen Bestandteilen, aus denen auch die äußeren Naturdinge bestehen. Und es sind in ihm die physischen und chemischen Kräfte tätig, die auch in den Mineralien tätig sind.
Het is toch duidelijk dat maar een deel van de mens voor het uiterlijke oog zichtbaar is. Dat is het deel dat fysiek lichaam wordt genoemd. Dit bestaat uit die bestanddelen waaruit ook de dingen in de uiterlijke natuur bestaan. En er in werkzaam zijn de fysische en chemische krachten die ook in de mineralen werken.
GA 34/113
Niet vertaald
Blz. 121
Der Leib ist das Vergängliche im Menschen; dasjenige, was geboren wird und stirbt.
Het lichaam is het vergankelijke van de mens; het wordt geboren en sterft.
GA 34/121
Niet vertaald
In GA 9 omschrijft Steiner het fysieke lichaam met ‘physischer Leib’. Zoals we op blz. 23/24 van de vertaling van de ‘Algemene menskunde’ zien, is dat net anders dan ‘Leibeskörper’ of ‘Körperleib’ – maar met wat je over ‘Leib – lijf’ kan zeggen, is het meteen duidelijk dat deze karakterisering wijst naar het met leven doortrokken fysieke lichaam.
Als physischer Körper ist der Mensch aus den Stoffen zusammengesetzt, die sich auch in der mineralischen Welt finden. Und es sind in ihm die Kräfte tätig, die auch in dieser Welt tätig sind. Der Sauerstoff, welchen der Mensch durch den Atmungsprozeß sich aneignet, ist derselbe, der sich in der Luft, der sich in den flüssigen und festen Bestandteilen der Erde findet. Und so ist es auch mit den Stoffen, die der Mensch in seinen Nahrungsmitteln aufnimmt. Man kann diese Stoffe und ihre Kräfte im Menschen studieren, wie man sie an anderen Naturkörpern studiert. Wenn man den Menschen so betrachtet, erkennt man ihn als ein Glied der mineralischen Welt.
Als fysiek lichaam is de mens uit de stoffen opgebouwd die zich ook in de minerale wereld bevinden. En in dit lichaam zijn de krachten werkzaam die ook in deze wereld werkzaam zijn. De zuurstof die de mens door zijn ademhaling in zich opneemt, is dezelfde die zich in de lucht, in de vloeibare en vaste bestanddelen van de aarde bevinden. En zo is het ook met de stoffen die de mens in zijn voedingsmiddelen tot zich neemt. Deze stoffen en krachten kun je in de mens bestuderen, net zoals dat kan aan andere natuurlichamen. Wanneer we de mens zo bekijken, zien we hem als een deel van de minerale wereld.
GA 34/126-127
Niet vertaald
Omdat Steiner dan nog lid is van de Theosofische Vereniging, geeft hij ook vaak de daar gebruikte woorden uit het Sanskriet voor de wezensdelen.
Het fysieke lichaam wordt Sthula sharira genoemd.
In dit tijdschrift staat ook het artikel over ‘De opvoeding van het kind’.
Dit is verschillende keren in het Nederlands vertaald.
GA 34 blz. 637 niet vertaald
Die Erziehung des Kindes vom Gesichtspunkte der Geisteswissenschaft: Der
Aufsatz ist hier in der Form wiedergegeben, wie er 1918 auf Weisung Rudolf Steiners herausgegeben worden ist (4. Auflage der Einzelausgabe, Berlin
1918). Statt der Worte «Anthroposophie oder Geisteswissenschafter»,
«anthroposophisch», «Anthroposophie oder Geisteswissenschaft» stand in
«Lucifer – Gnosis»: «Theosoph», «theosophisch», «Theosophie».
.
De opvoeding van het kind vanuit het gezichtspunt van de geesteswetenschap: het artikel is hier in de vorm weergegeven zoals deze 1918 in opdracht van Rudolf Steiner werd uitgegeven (4e druk van de losse uitgave, Berlijn 1918. I.p.v. de woorden ‘antroposofie of geesteswetenschapper, antroposofisch, antroposofie of geesteswetenschap’ stond in Lucifer-Gnosis ‘theosoof, theosofisch, theosofie’.
Die Erziehung des Kindes vom Gesichtspunkte der Geisteswissenschaft
De opvoeding van het kind in het licht van de antroposofie
Blz. 312 vert. 12
Das, was die Sinnesbeobachtung am Menschen kennenlernt, und was die materialistische Lebensauffassung als das Einzige im Wesen des Menschen gelten lassen will, ist für die geistige Erforschung nur ein Teil, ein Glied der Menschennatur, nämlich sein physischer Leib. Dieser physische Leib unterliegt denselben Gesetzen des physischen Lebens, er setzt sich aus denselben Stoffen und Kräften zusammen wie die ganze übrige sogenannte leblose Welt. Die Geisteswissenschaft sagt daher: der Mensch habe diesen physischen Leib mit dem ganzen Mineralreich gemeinsam. Und sie bezeichnet am Menschen nur als physischen Leib, was dieselben Stoffe nach denselben Gesetzen zur Mischung, Verbindung, Gestaltung und Auflösung bringt, die auch in der mineralischen Welt als Stoffe nach eben diesen Gesetzen wirken.
Datgene, wat de zintuigen waarnemen aan een mens en wat de materialistische wereldbeschouwing als de enige werkelijkheid van de mens wil laten gelden, is voor het geesteswetenschappelijk onderzoek slechts een deel van ’s mensen totaliteit, n.l. zijn fysieke lichaam. Dit lichaam is onderworpen aan dezelfde fysieke wetmatigheden, is uit dezelfde stoffen en krachten samengesteld als de gehele overige, zogenaamd levenloze natuur. De geesteswetenschap zegt daarom, dat de mens dit fysieke lichaam met het gehele minerale rijk gemeen heeft. En zij noemt fysiek lichaam van de mens alleen datgene, wat dezelfde stoffen, die in de minerale wereld voorkomen, volgens dezelfde wetten, die ook daar van kracht zijn, mengt, verbindt, vorm geeft en ontbindt.
GA 34/312
*Vertaling: De opvoeding van het kind in het licht van de antroposofie’ 1980
Er is een nieuwere uitgave: ‘De opvoeding van het kind‘
.
De begrippen ‘fysiek’, ‘fysisch’ en ‘fysiologie’ zijn soms niet zo makkelijk uit elkaar te houden.
Met fysiek bedoelt Steiner simpelweg het ruimte innemende ‘ding’, een lichaam; met fysiologie:
Physiologie ist die Wissenschaft von den Erscheinungen
an Pflanzen, Tieren und Menschen.
De wetenschap van de verschijnselen bij plant, dier en mens; fysisch is vaak de activiteit van lichamelijke processen.
.
Algemene menskunde: voordracht 1 – over het fysiek lichaam
Algemene menskunde: voordracht 1 – alle artikelen
Algemene menskunde: alle artikelen
Rudolf Steiner: alle artikelen op deze blog
Menskunde en pedagogie: alle artikelen
.
2802
.
.
VRIJESCHOOL 