.
Maarten Zwakman, Lerarenbrieven 26-1-2014
.
Vanwaar de naam van onze schoolsoort?
.
Afgelopen jaren is een groot deel van de vrijescholen van naam veranderd. Soms hebben ze in de soortnaam nog het element ‘vrije’ zoals in ‘vrije basisschool’, vaak niet. Maar als bijv. de regionale tv Gelderland een item komt maken, horen ze in Arnhem ‘De vrijeschool voor basisonderwijs de Parcivalschool’ en in Ede ‘Basisschool De Vuurvogel is geen reguliere basisschool, maar een vrijeschool.’ Met deze ontwikkelingen dreigt de betekenis van de soortnaam ‘vrijeschool’, die gehandhaafd zal blijven, uit beeld te raken.
Soortnaam
Een belangrijk element dat het voor vrijescholen erg lastig maakt om de naam te wijzigen is het feit dat onze naam tevens een aanduiding is van onze pedagogische principes (Hof-richter, 2002). Dit is voor andere traditionele vernieuwingsscholen en confessionele scholen ook een probleem: een montessorischool haalt ‘Montessori’ ook niet makkelijk van de gevel af als de school deze identiteit wil bewaren.
Het is interessant om de historische achtergrond van het vormen van onze naam te onderzoeken.
De oorsprong van de naam ‘vrijeschool’ heeft alles te maken met de Duitse achtergrond van de schoolbeweging. Alle scholen in Duitsland die niet tot het openbaar onderwijs behoren, de niet-staatsscholen, dragen de soortnaam ‘Alternativschule’ of ook wel ‘Freie Schule’.
Zo heet in Duitsland de vrijeschoolbeweging Freie Waldorfschule (Bund der Freien Waldorf-schulen, 2014). In feite dus: niet-openbare waldorfscholen.
De originele betekenis van de soortnaam ‘vrijeschool’ is dus ‘school vrij van staatsbemoeienis’. Hetzelfde geldt voor België, waar een ‘vrije school’ op eigen initiatief is gesticht,
Waldorf
Deel twee van de Duitse naam: Waldorf, is het resultaat van een fraai verhaal. Een sprookje van de vroeg-moderne tijd. Een jongeman, Johann Jakob Astor, uit het dorpje Waldorf vertrekt op 20-jarige leeftijd naar Amerika om daar zijn geluk te beproeven. Hij komt er straatarm aan in 1783. Maar het lukt hem door de bonthandel om schatrijk te worden. In New York neemt hij zijn geboortedorp op in zijn achternaam: J.J. Waldorf-Astor.
De vermogensrijke nazaten van hem komen eind 19e eeuw terecht in een hotelletje in Philadelphia. Het is een koude nacht en het hotel is vol. De manager, C. Boldt, stelt zijn eigen kamer beschikbaar. Twee jaar later wordt deze heer Boldt opgehaald en naar het Waldorf-Astoria Hotel in New York gebracht. Hij herkent de rijke man die hij een paar jaar eerder in de kou zo genereus gastvrijheid verleende: William Waldorf Astor. Die vertelt hem dat hij het hotel in New York heeft laten bouwen opdat Boldt daar manager kon worden.
De rijke familie Waldorf-Astor investeerde niet alleen in hotels, maar ook in tabak. Een van de tabaksfabrieken die een licentie kreeg om onder de naam Waldorf-Astoria tabak te verhandelen stond onder leiding van Emil Molt (Hofrichter, 2002). Deze ruimdenkende vermogende man ontmoette Rudolf Steiner en omarmde direct zijn ideeën over de sociale driegeleding. Hij vroeg Steiner lezingen te geven voor de fabrieksarbeiders. Die werden enthousiast en wilden graag dergelijke lessen ook voor hun kinderen. Daarom stelde Molt een deel van zijn kapitaal beschikbaar om een nieuwe school op te zetten, die geheel naar ideeën van Rudolf Steiner was gevormd (Molt, 1919). Financieel vrij van staatsbemoeienis, maar wel met compromissen ter wille van de inspectie en de examens. [1] Op die manier komt de naam Waldorf van Duitsland via de Amerikaanse big business terecht op de gevelstenen van Duitse vrijescholen. In de Engelstalige landen wordt ook nog steeds gesproken van waldorfscholen.
Bibliografie
Satzung der Bundes der Freien Waldorf-schulen e. V.
(2014, Maart). Name und Zweck, 1. Stuttgart. Wikipedia. (2014, November). Opgehaald van Alternativschule:
Waldorf: Die Geschichte eines Namens. Stuttgart: Padagogische Forschungsstelle beim Bund der Freien Waldorfschulen.
Lutters, F. (2005). De stichting van de eerste vrijeschool in Nederland. In Daniël Johan van Bemmelen 1899-1982: Opnieuw geboren aan het begin van het Lichtende Tijdperk (pp. 84-97). Zeist: Christofoor.
Molt, E. (2007). Het ontstaansmoment van de eerste Vrije School. Over ontstaan en streven van de eerste Vrije School, 15-16.
Schenk, D. (z.j. [2000]). Voor de kinderen die in dit huis zullen wonen. Rijswijk: Elmar.
[1] PHAW; Steiner wilde deze compromissen accepteren, zolang dat nodig mocht zijn. Wanneer de school daadwerkelijk ‘vrij’ zou zijn, zou ook wat (o.a) het examen betreft, de school haar eigen beleid ten uitvoer brengen.
.
Aber wir haben es nötig, Kompromisse zu schliessen. Kompromisse sind notwendig, denn wir sind noch nicht so weit, um eine wirklich freie Tat zu vollbringen.
GA300A/61-63
Niet vertaald
Spelling van de soortnaam ‘vrijeschool’
Reeds in 1998 is centraal gekozen voor de eenduidige schrijfwijze vrijeschool altijd aan elkaar en bij samenstellingen ook alles aan elkaar.
In de Lerarenbrief van St.-Jan 2008 heeft Roelof Jan Veltkamp verantwoording afgelegd van zijn contacten met de Taalunie sindsdien over de spelling van onze schoolsoort. Zolang we niet zelf zó consequent zijn in al onze taaluitingen, dat iedereen dat ook zo gaat doen, zal het Groene boekje en daarmee de woordenboeken hun door ons ongewenste spelwijze ‘vrije school’ handhaven. Het is aan onszelf om ‘vrijeschool’, ‘vrijeschoolbeweging’, etc. te schrijven waar het maar kan, en anderen die het niet doen daarop te wijzen. Bij deze een herhaalde oproep: doet iedereen mee? Redactie
Onze spelling is niet eenvoudig, soms zelfs nauwelijks te begrijpen.
Dat het ‘a capella’ is, nemen we aan, maar waarom dan ineens
‘a-capellakoor’, met een verbindingsstreepje. Je kan al die uitleg daarover wel proberen te leren, maar hoe onthoud je dat? Dus gaan veel schrijfwijzen een eigen leven leiden.
En als dat op grote schaal en langdurig gebeurt, wordt die schrijfwijze ‘vanzelf’ geaccepteerd en in de woordenboeken opgenomen.
Tot de regels hoort ook dat soortnamen die zijn afgeleid van eigennamen met een kleine letter worden geschreven.
Zo is een ‘freudiaanse vergissing’ een vergissing dat jij en ik kunnen maken; een Freudiaanse vergissing is een vergissing die Freud zelf heeft gemaakt, vandaar de hoofdletter.
Ook een steinerschool krijgt daarom een kleine letter; was de school echt van Rudolf Steiner, dan was het een Steinerschool.
Al lang bestaat de regel dat ‘één ding = één woord. Vandaar dat rudolfsteinerschool of rudolfsteineronderwijs aan elkaar moet worden geschreven. Dat geldt ook voor vrijeschoolleerkracht, bijv.
Ook ‘waldorfonderwijs’ moet daarom met een kleine letter en aan elkaar.
Nu is er een school die ‘waldorf aan de werf’ heet. Als die school daadwerkelijk in de straat of op het plein ‘Werf’ staat, moet Werf met een hoofdletter. Als ‘werf’ op iets anders slaat met een kleine. Dus het laatste stuk heeft dan ‘werfonderwijs’. Het eerste stuk met ‘aan de’ is weer een nieuw probleem. Als je ‘waldorf aan de werfonderwijs’ wil schrijven, ontstaat de vraag of daar dan geen streepjes tussen moeten: waldorf-aan-de-werfonderwijs’. Maar je kan denk ik ook wel verdedigen dat het een eigennaam is, zoals bijv. Wim van der Werf en dan is het ‘Waldorf aan de Werf’.
Lastig en te lastig, dus allerlei schrijfwijzen zullen zich blijven voordoen.
.
Nederlandse taal: spelling/grammatica
Nederlandse taal: woordenallerlei
Nederlandse taal: alle artikelen
.
2296
.
VRIJESCHOOL 