.
Elisabeth van Cruijsen, Jonas 4, 14-10-1983
.
DE TASTZIN
Oefenen met spelletjes
Onze zintuigen werken veelal de hele dag op volle toeren. Maar wat gebeurt er wanneer je een ervan min of meer geïsoleerd gebruikt?
Elisabeth van Cruijsen geeft suggesties voor het oefenen van de tastzin.
.
We spelen blindemannetje – daar sta ik… alleen in het donker. Alles wordt anders zonder hulp van mijn ogen. Mijn hele lijf wordt oog. Schuifelend ga ik door de kamer, met mijn handen vooruit en mijn oren helemaal open. Ik tast met mijn handen in de ruimte tot ik iets vind. Met mijn heupen, met mijn knieën, met mijn voeten voel ik hard en zacht, hoekig en rond en herken ik wat het is. Ik ruik de bloemen op de tafel. Loop, hierdoor afgeleid, met mijn hoofd tegen de lamp en moet iets vastpakken om mijn evenwicht niet te verliezen.
Als we iets betasten, nemen we eigenlijk niet dat voorwerp waar, maar onszelf, ons eigen lichaam. En omdat we ons eigen lichaam waarnemen, is het belangrijk wat we aanraken en wat voor gevoelens dat bij ons oproept. Dit heeft een rechtstreekse invloed op hoe wij ons in ons eigen lichaam voelen. Wanneer we de slaap niet kunnen vatten komt dit misschien doordat we niet genoeg ‘in onszelf’ zijn. We piekeren over het verleden of maken de wildste plannen voor de toekomst en doen alles, behalve met rustig vertrouwen in het nu de slaap afwachten. Het helpt dan om voor het naar bed gaan een stukje klei te pakken dat goed in de hand past, dit door te kneden, zodat het onze eigen temperatuur aanneemt en hiervan rustig, met beide handen een bol te vormen. Door steeds een zachte druk uit te oefenen met de palmen van de handen ontstaat de bol als van zelf. De laatste oneffenheden kunnen we met onze vingertoppen, vooral die van de duimen, glad strijken.
Een andere manier om onze eigen lichamelijke grenzen te leren kennen, is rustig te gaan liggen of zitten en dan met ons bewustzijn af te tasten waar we iets raken of waar onze huid bedekking voelt. Door deze oefeningen ontstaat ‘grond’vertrouwen. De basis voor dit grondvertrouwen wordt in de allervroegste jeugd gelegd. Een kind moet gekoesterd worden, gestreeld en stevig vastgehouden, om zo zijn grenzen te kunnen voelen. Het bakeren, het inwikkelen, zoals dat vroeger gebeurde, kunnen we nu begrijpen, al zullen we het zo niet meer doen. Maar nu blijkt ook dat het niet juist is het kindje te weinig of te losse kleertjes aan te trekken. De lichaamservaringen die het kind opdoet bij het zuigen, duimen, het vastpakken en in de mond stoppen van alles wat maar binnen bereik is, vormen het zelfgevoel. Daarom is het belangrijk waar we onze kinderen mee laten spelen. Hoe onmisbaar kunststoffen ook zijn in de techniek, in de wereld van het kind horen ze eigenlijk niet thuis. We geven het liever natuurlijke materialen. Een knooppopje van een lapje zijde, met wat schapenwol gevuld is een ideaal babyspeeltje. Bovendien zijn wol, zijde, linnen en hout wel door mensen bewerkt, maar niet door mensen gemaakt en verwijzen zo naar een andere wereld, waar we verwondering en eerbied voor kunnen voelen.
Naarmate het kind ouder wordt, krijgt het belangstelling voor de wereld buiten zich en gaat het de tastzin gebruiken om die te
verkennen. Via allerlei spelletjes kunnen we deze ontwikkeling ondersteunen. Voor een kleuter is niets mooier dan een bewaarzak, waarin overdag allerhande schatten verzameld worden, die dan ’s avonds, met de ogen dicht, een voor een tevoorschijn worden gehaald om te raden wat het is. Ook voor ons heeft de omgeving altijd wel iets te bieden, waarmee we onze tastzin kunnen oefenen. Doe de afwas maar eens met ogen dicht. Dat is alleen al goed om de sleur te doorbreken. Zo zijn er in huis talloze oefeningen te bedenken. Als we buiten zijn kunnen we bladeren vergelijken, de bast van de verschillende bomen betasten en het fruit, dat nu geoogst wordt, door onze handen laten gaan. Om niet in een chaos van waarnemingen terecht te komen is het goed, steeds twee dingen te vergelijken. Hoe anders voelt een getand berkenblad dan het gegolfde blad van de eik. Hoe verschillend is de gladde huid van de appel dan de stroeve schil van een peer. Omdat meestal persoonlijke gevoelens onze waarnemingen te sterk kleuren, is dit een goede oefening om deze wat naar de achtergrond te dringen en te proberen onzelfzuchtig waar te nemen. Zo kunnen de dingen voor zichzelf gaan spreken en komt alles wat er is veel dichterbij. Veel kinderen en volwassenen hebben tegenwoordig een slecht geheugen. Zodra we ons, via de tastzin, heel bewust met iets hebben beziggehouden, merken we, dat het een deel van onszelf geworden is, staat het in ons geheugen gegrift. Zo is het mogelijk het geheugen te versterken door iedere dag, met gesloten ogen, een bepaald werkje te doen, steeds een beetje moeilijker. Vlechten is heel geschikt. Eerst met drie banden, dan met vier of vijf. Of bestaande vormen naboetseren, die we niet gezien mogen hebben, alleen maar betast. En vergeet niet zo nu en dan eens blindemannetje te spelen. Spelletjes doen is de leukste manier om aan de zintuigen te werken, omdat niet de oefening, maar het spel het doel is.
.
Zintuigen: alle artikelen
Soesman: ‘De 12 zintuigen‘
König: ‘De eerste 3 jaren van een kind’
.
671-614
.
.
VRIJESCHOOL 