.
Rudolf Steiner:
Niet met pedagogie als normwetenschap, maar met pedagogie als kunst moet je het kind benaderen. [74]
Claire Boonstra:
“SCHOLEN, KOM UIT DIE KRAMP”
Eindexamen, bul, een goeie baan, een beter salaris, meer status. Civiel ingenieur en ondernemer Claire Boonstra (39) was hard op weg met creëren van een ‘interessant visitekaartje’ toen ze zich realiseerde dat boven aan al die ladders niets is wat haar voldoening bracht. “We kijken alleen maar omhoog, maar daar is niets.”
Dat gevoel knaagde al langer aan haar. Op het jaarlijkse topoverleg van het World Economie Forum in Davos waar ze als ‘technology pioneer’ wereldleiders mocht toespreken, besefte ze dat daar de verandering niet vandaan zal komen. “Die grijze mannen in pak zijn de titel op hun visitekaartje geworden.”
De basis van het probleem ligt volgens Boonstra in het onderwijs. “Er is iets mis met een onderwijssysteem dat daartoe opleidt.” Boonstra, succesvol ondernemer met een eigen softwarebedrijf, gooide het roer om en zei haar bedrijf vaarwel. Dat is nu twee jaar geleden. “Het onderwijssysteem is gericht op hogere scores, betere, meetbare prestaties. Maar waarom eigenlijk? Wat is het doel van onderwijs?” Daarover moeten we nadenken, zegt ze. Allemaal. Aan de keukentafel, op borrels en in bestuurskamers. Boonstra, zwart jurkje met ballerina’s die ze voor de foto verwisselt voor hakken, praat er bevlogen over. Ze maakt tekeningetjes om haar voorbeelden kracht bij te zetten en praat als een waterval. Ze heeft een missie: het denken over onderwijs op zijn kop zetten.
Zo ontstond ‘Operation Education’, een stichting van vrijwilligers van binnen en buiten de onderwijssector die goeie, vernieuwende ideeën bij elkaar brengt en een maatschappelijk debat wil beginnen over hoe wij onze scholen hebben ingericht.
Vandaag* presenteert ze een boek waarin honderd Nederlanders beschrijven wat volgens hén het belangrijkste is wat onderwijs moet bewerkstelligen. Er wordt gewerkt aan een documentaire en over twee weken komt er nóg een boek: ‘Onderwijshelden’, waarin scholen en leerkrachten laten zien dat het anders kan.
Wat is er mis met het onderwijs?
“We proberen elk kind door dezelfde mal te persen. We leggen iedereen langs dezelfde meetlat. Succes wordt afgemeten aan een beperkte hoeveelheid vaardigheden: rekenen, lezen, schrijven. Die zijn zeker niet onbelangrijk, maar ze vormen maar een klein onderdeel van wat je nodig hebt in de maatschappij. Daarbij is er te weinig ruimte voor wie anders denkt. Mijn neefje bijvoorbeeld antwoordde in een toets dat het woord ‘iglo’ een ‘warm’ woord was, in plaats van een ‘koud’ woord. Zijn uitleg was dat eskimo’s een iglo bouwen om zich warm te houden. Maar zijn antwoord werd fout gerekend.’ Het geven van het ‘juiste
antwoord’ is in het onderwijs belangrijker geworden dan kritisch nadenken, vragen stellen en op een dwarse manier naar de dingen kijken.”
Wat is het gevaar?
“Ik zie dat veel mensen last hebben van het huidige systeem, ook mensen die het heel netjes hebben gedaan in het huidige schoolsysteem. Een voorbeeld? Er zijn dertigers die cum laude afstuderen, een glansrijke carrière hebben bij een multinational en vervolgens een burn-out krijgen of depressief worden. Ze
hebben precies de ‘juiste’ weg gevolgd, maar vragen zich af: is dit het? Dat wordt het schoolsysteem niet aangerekend, deze mensen hebben dat succesvol doorlopen terwijl ze later toch uitvallen. Volgens mij gaat er dan iets mis.”
Is het niet gevaarlijk om met kinderen te experimenteren?
“Weet je wat pas gevaarlijk.is? 150 jaar lang niet experimenteren met kinderen. We weten tegenwoordig heel veel over hoe leren werkt. En de kennis daarover strookt totaal niet met hoe ons onderwijs is geregeld. Continu stilzitten is bijvoorbeeld slecht voor het leerproces.”
Waarom doen we daar dan niets mee?
“Nog zoiets: mijn ene kind kon lopen na negen maanden, de ander pas na zeventien. Dat vinden we normaal, maar eenmaal op school baart het ons zorgen. Een kind dat op zijn vierde klaar is om te leren lezen en de ander op zijn achtste. Toch labelen we het eerste kind als hoogbegaafd en het tweede krijgt remedial teaching.”
Hoe moet het dan?
“Je moet kijken waarop een kind ‘aangaat’. Waardoor het gegrepen wordt, hoe het geboeid raakt. Dan wordt leren interessant. Elk kind verdient dat, om gezien te worden. Waarom zou je dat niet faciliteren op school?
“Begrijp me goed. Ik heb niets tegen ouders, leraren of leerlingen die blij zijn met het huidige systeem en daarin gedijen. Als ze er maar over hebben nagedacht. Ik snap het wel dat mensen het een beetje eng vinden om daarover na te denken. Die horen over scholen waar kinderen mogen meebeslissen over wat er geleerd wordt en denken: dat kan niet goed gaan. Maar waarom niet?”
Hebben ze ongelijk? Het Nederlandse onderwijs behoort toch tot het beste ter wereld?
“Dat klopt. Het schoolsysteem zoals we dat nu kennen, heeft ons ook welvaart gebracht, maar nu begint het te knellen. Met de beste bedoelingen en in onze drang om het steeds beter te doen, hebben we steeds meer regels gecreëerd. Daardoor hebben veel docenten het gevoel dat ze geen ruimte meer hebben en zich voortdurend moeten verantwoorden. Dat werkt verstikkend en houdt verandering tegen.
“Daarbij is de rol van kennis in onze samenleving heel erg veranderd. Kennis is alomtegenwoordig. Het gaat erom wat je ermee doet. Dat vraagt een andere rol van leerkrachten. Het draait niet langer om kennisoverdracht van boven naar beneden. Ik wil scholen niet afschaffen, maar anders inrichten.”
Is dit een pleidooi voor de iPadschool?
“Ja en nee. Ik ben geen adept van de manier van communiceren van Maurice de Hond, maar ik vind het wel interessant wat hij doet. Met een tabletcomputer kun je een individueel leerproces faciliteren. Het is een hulpmiddel. Je moet oppassen dat je daar geen karikatuur van maakt. Het is een manier om op een andere manier te kijken naar leren. Ouders moeten zich afvragen of dat bij hun kind past.”
Is uw pleidooi nieuw?
“Misschien niet. Wat me opvalt, is dat 90 procent van de mensen deze vragen niet stelt. Ik denk omdat het antwoord te ongemakkelijk is.
We zijn eraan gewend geraakt dat scholen er gewoon zijn en we zijn gestopt met nadenken of die onze kinderen wel brengen wat ze nodig hebben.
“Ik heb de afgelopen twee jaar duizenden reacties gekregen van leerkrachten, schoolleiders, politici en ouders. Velen voelden zich een roepende in de woestijn. Ook kreeg ik berichten van leraren die zeiden: wij doen het al anders. Er zijn scholen waar ze de indeling in schoolniveaus van vmbo tot vwo loslaten, waar kinderen van verschillende leeftijden samen leren. Het kan dus wel. Waarom weten we dat niet? Waarom heeft niemand mij dat verteld toen ik voor mijn kinderen een basisschool moest kiezen?”
Naar wat voor school gaan zij?
“Mijn oudste zoon is vijfenhalf en ik moest al een school kiezen op het moment dat ik zwanger was, vanwege de enorme wachtlijsten. Het is een behoorlijk traditioneel dorpsschooltje hier in Bussum, met gelukkig heel goede kleuterleerkrachten. Hij is leeftijdsgenootjes cognitief ver vooruit, dus ik vind zijn sociale ontwikkeling heel belangrijk. Dat hij leert samenwerken en vriendjes maakt.
“Volgend jaar gaat hij naar groep 3, dat vind ik heel spannend. Ik ben bang voor de nadruk op prestaties. Ik hoop dat hij zich kan blijven ontwikkelen op al die andere belangrijke gebieden: creativiteit, samenwerken, ondernemerschap, nieuwsgierigheid. Hij is heel gevoelig voor wat anderen verwachten, dus ik hoop niet dat hem dat belemmert. Er is hier in de omgeving helaas niet zoveel keus qua scholen. Er is wel een montessorischool, een Jenaplanschool, een Daltonschool, een Vrije School…”
Dat zijn er niet genoeg? Wat ontbreekt er dan op die scholen?
“Er is weinig aandacht voor verschillen tussen kinderen, en er is weinig ruimte voor structurele vernieuwing. Dat soort scholen vind ik ook vaak te eenvormig, te dogmatisch in de leer. Je moet naar mijn idee meebewegen met wat er gebeurt in de maatschappij. Dat gaat allemaal heel voorzichtig.
“Sommige scholen zijn zo bang voor hun scores, prestaties en excellente predicaten dat ze verandering buiten de deur proberen te houden. Veel schoolleiders worstelen met lijstjesangst. Ze zijn bang dat ze op het spel zetten wat ze hebben opgebouwd als ze het rooster op z’n kop zetten, klassen anders indelen of meer tijd uittrekken voor de ontwikkeling van creativiteit, buitenspelen of leiddinggeven. Want stel dat de Cito-scores daardoor ietsje minder zullen uitvallen als ze iets bekends loslaten.”
Is die lijstjesangst niet logisch? Daar kijkt de onderwijsinspectie toch naar?
“Maar vinden wij dat écht het allerbelangrijkst? De inspectie is bovendien helemaal niet zo star als sommige scholen denken. Zelfs de minister roept scholen op om niet dociel te denken dat ze de regels volgen. Als ouders zich ermee bemoeien, verandert er hopelijk echt iets. We moeten niet alleen de overheid, maar ook elkaar ter verantwoording roepen. De vrijheid van onderwijs is in de Grondwet verankerd, die kunnen we benutten en oprekken als samenleving – we leven tenslotte in een democratie.”
Wie is Claire Boonstra?
Claire Boonstra (1975) is afgestudeerd civiel ingenieur, ze werkte bij KPN en Unilever. In 2009 was ze medeoprichter van Layar. Dat bedrijf ontwikkelde een applicatie om digitale informatie toe te voegen aan de realiteit, via de camera van een mobiele telefoon (‘augmented reality’)- Ze was adviseur van eurocommissaris Neelie Kroes op het gebied van technologie en werd in 2012 uitgeroepen tot Young Global Leader van het World Economie Forum en tot ‘Online Mediavrouw van het Jaar’.
In 2012 gooide ze het roer om. Ze stopte bij Layar en richtte ‘Operation Education’ op. Haar zelfgespaarde pensioengeld stak ze in een festival over onderwijs. Haar geld verdient ze tegenwoordig met het geven van spreekbeurten. Ze woont in Bussum met haar man en drie kinderen (5 jaar, 3 jaar en 7 maanden).
Bron: Trouw *29-08-2014
Rudolf Steiner:
Uitgaan van het hele kind kun je slechts tot een gewoonte maken wanneer je een goed, realistisch streven hebt het kind in zijn verschillende verschijningsvormen te leren kennen. Ieder kind is interessant. [78]
VRIJESCHOOL 