VRIJESCHOOL – Jaarfeesten – Sint-Nicolaas – verhaal (1-3)

.

*Deze legende werd met toestemming van de uitgever overgenomen uit: A. Remizov, Nikola de Barmhartige, Uitgeverij Vrij Geestesleven, Zeist 1986, in Jonas 7, 28-11-1986

.

NIKOLA ALS BORG

1

Op het hoogste punt van een steilte stond het gro­te huis van de rijke boer Antip. Antip was gierig en schraapzuchtig; hij hield veel van geld en gaf nooit iemand een cent, al zou die vlak vóór zijn huis van honger omkomen. Wel gaf hij geld ter leen als men hem een pand gaf, maar hij leende nooit geld op de belofte, het geleende af te werken.

In hetzelfde dorp woonde de boer Sergej. Hij is zijn leven lang arm geweest, maar nu was de nood zo hoog, dat hij en de zijnen door de hongerdood bedreigd werden.
Hij piekerde er aldoor over, hoe een uitweg uit die vreselijke toestand te vinden. Eens zei hij tegen zijn vrouw:
‘Weet je wat, Marja, ik ga naar Antip.’ ‘Je bent een domme man, je weet toch, dat hij zon­der pand niemand iets geeft.’
‘Mij zal hij wel lenen. Ik heb iets bedacht.’
En hij verliet zijn hut.                                 

Sergej kwam bij de rijke man en zei tegen hem: ‘Antip, vadertje, heb medelijden, wij sterven van honger.’
Het spijt me, broeder, maar je weet, dat ik nooit ie­mand geld leen.’
‘En als ik je een borg breng?’
‘Dat hangt er van af. Wie is je borg?’
‘Nikola. Ik heb op mijn heiligenplank een beeld van Nikola staan. Dat zal mijn borgtocht zijn.’
Antip streek over zijn baard. Het was een moeilijk geval, hij kon niet zonder meer weigeren: Antip was een vrome man, hij was belezen in de Schrift.
‘Weet je wat, kom tegen de avond, ik zal er over na­denken.’
‘Goed, ik zal het doen,’  zei Sergej. En hij verliet het huis van Antip.
Sergej keerde naar huis terug: nu zullen zij geld hebben, zij zullen niet van hon­ger omkomen, hij zal zijn zaken weer in orde bren­gen.

‘Antip heeft mij niet geweigerd, hij is bereid op mijn voorstel in te gaan; ik moet vanavond bij hem komen!’ — zei Sergej tegen zijn vrouw opgewekt.
Wat heb je hem dan gezegd?’ ‘Ik heb Nikola als borg opgegeven.’
‘Grote God, wat heb je nou gedaan!’
‘Wat ben je toch dom, vrouw; als er iemand is, die alles ziet en alles weet, dan is dat toch zeker Nikola: hij zal nooit iemand in de steek laten.’
Toen het avond werd haalde Sergej het beeld van Nikola van de plank. Daarna zei hij tegen zijn vrouw: ‘Marja, kleed je warm aan en volg mij. Je gaat bij het huis van Antip dicht bij het raam staan en je luistert goed naar alles, wat er zal gebeuren. Als je mij hoort zeggen: ‘Vadertje Nikola de Wonderdoener, wees mijn borg!’, dan moet je buiten, met een lage mannenstem antwoorden: ‘Ik ben borg’ of iets dergelijks.’
Marja deed haar warme doek om en liep achter haar man; zij had angst en klappertandde.
‘Waarom ben je zo bang! Er is toch geen reden voor. Ik heb je gezegd, dat Nikola alles ziet, alles weet, dat hij nooit iemand in de steek laat!’ Zo gingen zij verder.
Sergej met het beeld van Nikola liep voorop. Ach­ter hem liep Marja.

2

Het was donker op straat. Het sneeuwde eerst zacht, daarna werd het een echte sneeuwjacht.
Zij kwamen bij de steilte. Marja bleef buiten staan, Sergej ging met de icoon van Nikola het huis van Antip binnen.
‘Ik ben gekomen, zoals wij afgesproken hebben.’
‘En heb je je borg bij je?’
Sergej zette het beeld op het heiligenbeelden­plankje neer.
Op dat ogenblik kwam de vrouw van Antip bin­nen.
Sergej bekruiste zich en bad: ‘Vadertje Nikola de Wonderdoener, wees mijn
borg!’

Antip stond op en keek naar de icoon: zou de Heilige werkelijk verklaren borg te zijn?’
‘Ik ben borg!’ hoorden zij plotseling een stem. Iemand had het met een zachte stem gezegd, maar zo duidelijk, dat iedereen het horen kon: en Sergej, en Antip, en de vrouw van Antip, ‘Vrouw, heb je het gehoord?’ ‘Ik heb het gehoord.’
‘En heb je veel geld nodig, Sergej?’ ‘Ja, veel, – zei Sergej; hij voelde zich niet meer zo zeker van zijn zaak: de stem klonk anders dan die van Marja, — veel: honderd roebel!’
‘Geef hem tweehonderd,’ — zei de vrouw van An­tip. Antip opende zijn kist en haalde twee bankjes van honderd.
‘Voor hoelang leen je het geld? Wanneer krijg ik het terug?’
‘Tot Nieuwjaar,’ — zei Sergej.
Hij nam het geld en verliet het huis.

Buiten was het pikdonker. De sneeuwjacht nam steeds toe. ‘Kom naar huis, Masja ‘(1), ^— zei Sergej met zachte stem tegen zijn vrouw. Marja liep te klappertanden.
De volgende dag hebben zij allerlei dingen ge­kocht – als je geld hebt, kun je van alles krijgen! Zij kochten suiker, grutterswaren van alle soorten, meel en ook brandhout en dachten: wat zal nu het vuur in de oven vrolijk branden! Het leven in het huis van Sergej werd nu aange­naam als nooit tevoren.

3

De tijd vloog voorbij. Het werd Kerstmis, Nieuw­jaar naderde:
Sergej moest zijn schuld betalen, maar hij had geen geld. Sergej had gehoopt, dat hij met het ge­leende geld zijn zaken in orde zou brengen, dat hij wat zou verdienen, dat hij het geld op de een of andere wijze wel zou vinden, — maar hoe kan ie­mand die zo arm is als hij aan zulk een geweldig bedrag komen?

Het waren immers tweehonderd roebel!

Het werd Nieuwjaar — Sergej bracht het geld niet.
Antip wachtte nog een dag, daarna nog een dag, maar vergeefs. Het verdroot hem erg: hij had zulk een vertrouwen in het geval en nu blijkt het, dat het bedrog was!
De derde dag nam Antip het beeld van Nikola en droeg het naar de markt. De gehele dag had hij over de markt rondgelopen, het beeld te koop aan­geboden — niemand wilde het beeld kopen. Antip werd wrevelig en verweet Nikola aldoor: ‘Wat is dat nou: ge hebt persoonlijk gesproken, ge hebt verklaard borg te zijn voor die zwerver en nu blijkt alles bedrog te zijn geweest!’ Hij wilde geen geld meer hebben, het kon hem niet meer schelen, dat hij zulk een verlies had gele­den, als hij maar tot bedaren kon komen: te bedenken, dat hij er zó ingelopen was!
Laat in de avond keerde Antip naar huis terug, met het beeld in zijn handen, en was vervuld van zijn bittere gedachten.
Onderweg ontmoette hij een oud mannetje.
‘Waar gaat ge naar toe, mijn zoon?’
‘Ik wil een heiligenbeeld verkopen’ — zei Antip; hij had die woorden in de loop van de dag reeds zo veel keer herhaald.
‘Wat wil je er voor hebben?’
‘Het kan mij niet schelen. Je kunt het zonder geld krijgen.’
De oude man nam de icoon, haalde uit zijn zak twee bankjes van honderd roebel en gaf ze aan An­tip.
‘Ga met god, mijn zoon.’
Op weg naar huis moest Antip de bevroren rivier oversteken. Het was reeds volkomen donker — hij hield de twee bankbiljetten stevig in zijn vuist ge­klemd.
Bij de oever was het ijs met sneeuw bedekt. Het was erg glibberig; Antip gleed uit en ging op het ijs zitten – doch toen hij weer wilde opstaan, lukte het hem met.
Hij probeerde het zus en zo — het hielp niet.
Toen begon hij om hulp te roepen. Hij riep zo hard, dat van alle kanten mensen kwa­men aansnellen: men herkende de stem van de rij­ke man; zij tilden hem op en droegen hem naar zijn huis.
Van af die tijd kon Antip niet meer lopen, al zijn geld kon hem niet meer helpen. Sindsdien bracht hij zijn dagen zittend door.

(1) Masja is een verkleinvorm van Marja, dus: Rie)

.

Sint-Nicolaas: alle verhalen

Sint-Nicolaas: alle artikelen

Jaarfeesten: alle artikelen

VRIJESCHOOL in beeld: Sint-Nicolaas

.

2780

.