VRIJESCHOOL – 1e klas – impressie (2)

Dr. Steiner wil, dat dit organisch geheel op het geheele organisme der kinderziel werkt. Bereikt men dit in zekere mate in een les of periode, dan kan dat machtig harmoniseerend op de kinderen inwerken, zoodat denken, voelen en willen er door geactiveerd worden.

Om dit aan een paar voorbeelden uit de eerste klas duidelijk te maken, mag hier misschien iets verteld worden van een periode, waarin iets kon invloeien, hoe onvolmaakt ook, van de scheppende krachten van den opvoeder en die daardoor de kinderen intensief kon aangrijpen.

Het was de week vóór de Kerstvacantie. Gedurende de voorafgaande weken had het periode-onderwijs zich gegroepeerd om een der allermooiste sprookjes: Van de groene Slang en de schoone Lelie van Goethe. Het was verteld en naverteld, gespeeld, geschilderd en geteekend. En — van de sprookjesbeelden uitgaande — waren voor de kinderen letterbeelden ontstaan: de W van het water, de S van de slang, de R van den reus, de K van den koning, en zoo verder.

De laatste week vóór de Kerstvacantie was nu aangebroken en het onderwijs verlangde een afsluiting en bekroning.

Wat moest het zijn?

„De eerste woorden” was het antwoord, dat in mij opkwam. Een plechtig, ja bijna heilig oogenblik moest dat voor de kinderen zijn!

Uit dit gevoel en den inhoud der laatste periode kwam nu de idee.

De drie koningen van het Goethe-sprookje, zij veranderden in de drie koningen, die aan den hemel geschreven zagen in sterrewoorden de geboorte van het Christuskind. Nu kon ik voor de kinderen een driekoningengedicht maken en een groote teekening, waarin de eerste woorden als sterrebeelden aan den hemel straalden. In ’t refrein van het gedicht werd steeds aangesproken de stralende ster der koningen. De teekening was als volgt. Een groote vijfhoekige ster omstraalt een machtige gestalte: Maria met ’t kind in de armen. Rechts van haar, kleiner, Jozef op zijn staf geleund, links de drie koningen met hun gaven, aanbiddend en offerend. De ster straalt in het midden van een sterrenmelkweg, die het geheel in een zachten boog overwelft. In dezen weg nu verschijnen de eerste woorden: STRAAL STERRE.

’t Was een wonder, wat sommige kinderen van deze moeilijke teekening, tevens schrijfopgave, terecht brachten.

Langen tijd daarna heb ik den eerbied van de kinderen voor ’t schrijven moeten beschouwen als ten deele voortkomend uit een begin, dat hun den ernst er van deed beleven.

Zooals men bij het schrijven tot beeldend onderwijs komt, zoo brengt een vak als rekenen ons in de sfeer van het muzikale.

Rhythme neemt hier een centrale plaats in.

Maar ook andere elementen der muziek kan men bij het rekenen afgespiegeld vinden. Evenmin als de muziek, kan goed rekenonderwijs buiten gevoelsspanningen. Gemeenschapvormend werkt de muziek, gemeenschapvormend moet ook het rekenonderwijs zijn, niet individualiseerend.

Verder wordt de eisch, om bij het onderwijs aan de kinderen een geheel te brengen, ook bij het rekenonderwijs doorgevoerd. Niet met het optellen — ’t gebruikelijke uitgangspunt — kunnen we hier dan ook beginnen, ’t Verdeelen moet het primaire zijn.

Een voorbeeld moge dit toelichten.

We zijn met onze klas in de eurhythmiezaal, staan in een kring. „Met z’n hoevelen zijn we?” Samen tellen we af. De kinderen moeten zich nu verdeelen over de vier hoeken, maar gelijkelijk verdeelen! ’t Is wonderlijk te zien, hoe de kinderen, die bijna alleen nog maar tellen kunnen, nog haast geen sommen maakten, dit kunnen vinden. Nu de eene helft naar den raam-, de andere naar den muurkant. Dit is al veel moeilijken Geen kind kan ’t alleen goed doen. Als één ’t niet kan, doet de heele klas ’t fout. Knap en dom bestaat nu niet. Ieder raakt in vuur en moet op ieder letten.

Een tweede voorbeeld!

Nadat we een tijdje gerekend hebben, maar nog volstrekt niet alle moeilijkheden van optellen en aftrekken b.v. onder de knie hebben, gaan we plotseling met „reusachtige” getallen rekenen. De kinderen vertoonen daar een ontzaglijk verlangen naar.

Ik zet ze in groepjes van vijf bij elkaar, zonder schoenen en kousen. Nu kunnen ze samen wel met 100 vingers en teenen rekenen! „Steekt 87 vingers en teenen op!” ’t Is, of vonken van enthousiasme in ’t rond spatten! „Nu wil ik er maar 76 zien!” „Nu 70!” „Nu 90!” „Nu 63!” Ze kunnen het door het heilige vuur, dat hun wangen dan ook rood kleurt.

In iedere les moet zoo ’t geheele zielewezen van ’t kind gegrepen worden. Dan stroomt gezondheid en levenslust door de klas en wordt het bewustzijn langzaam en natuurlijk gewekt.

J. GERRETSEN, vrijeschool Den Haag in ‘Ostara’ 3e jrg.5/6, okt.1930

1e klas: alle artikelen

939-869